روش های صحیح نگهداری موادغذایی

روش های نگهداری مواد غذایی به طور کلی به دو دسته فیزیکی و شیمیایی تقسیم می شود که هریک چندین زیرمجموعه دارد که در این مقاله مختصرا به توضیح روش های فیزیکی نگهداری مواد غذایی می پردازیم:

۱- روش های حرارتی

حرارت یکی ار مهمترین عوامل خارجی تشدید رشد باکتری هاست به طوری که فلور میکروبی مواد غذایی در بازه بین ۱۵- تا ۸۰+ درجه قرار دارد و به طبع جلوگیری از رشد باکتری ها منوط به قرار گرفتن در شرایط دمایی بالا یا پایین تر از حد تحمل آنهاست.

۱-۱-استفاده از گرما

استریلیزاسیون :

از بین بردن کلیه میکروارگانیسمهای موجود در یک محیط را استریلیزاسیون گویند. درجه حرارت مورد استفاده در این روش حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ درجه سانتیگراد بوده و به خاطر اینکه دمای بالا سبب از بین رفتن برخی مواد مغذی غذا نیز می شود سعی بر آن است که از حرارت های بسیار بالا اجتناب شود و حداقل زمان در نظر گرفته شود.

مقدار گرما به اندازه ای است که در مدت زمان مناسب استریل، می تواند مقاوم ترین میکروب قابل رشد در غذا را نیز از بین ببرد .

امروزه از این روش در فرایندهای کنسرو سازی و محصولات لبنی زیاد استفاده می شود.

پاستوریزاسیون :

این روش که توسط پاستور کشف گردید و تا کنون مورد استفاده قرار گرفته می گیرد یک فرایند حرارتی نسبتا ملایم است که معمولا در حرارتی کمتر از ۱۰۰ درجه سانتیگراد صورت می گیرد و عمده باکتری های بیماری زا در آن حذف می گردند.

امروزه محصولات غذایی بسیاری مانند شیر و فرآورده های آن به این طریق نگهداری می شوند.

مشکل اصلی در این روش عدم نفوذ حرارت به درون مواد غذایی و امکان وجود برخی میکروب های بیماریزا در آن می باشد، به همین دلیل زمان مصرف اینگونه موادغذایی طولانی نبوده و باید در یخچال نگهداری شوند.

۲-۱- سرما

سرما یکی از روش هایی است که بشر از قدیم با آن آشنا بوده و از آن استفاده می کرده مانند استفاده از یخچال های طبیعی و یا اطاق های سرد و همچنین گذاشتن یخ طبیعی در کنار موادغذایی تا زمانی که یخچال های امروزی پدید آمدند .

سرما سبب کُند شدن یا متوقف شدن آنزیم ها و فعالیت عوامل بیولوژیک در مواد غذایی و کند نمودن روند تکثیر میکروارگانیسم ها می شود ولی عمدتا اثر باتریوسید ندارد .

سرد کردن

این روش امروزه توسط یخچال های یا دستگاه های مولد برودت انجام می گیرد تا حدی که دمای ماده غذایی حدودا بین ۴+ تا ۶+ حفظ گردد.

بر همین اساس استانداردهای بهترین زمان نگهداری مواد غذایی مختلف در یخچال توسط سازمان بهداشت جهانی و اداره غذا و دارو تدوین گردیده است.

نکته مهم در نگهداری مواد غذایی در دمای یخچال یکسان نگه داشتن آن در طول زنجیره سرما تا زمان مصرف آن است چرا که حتی نوسانات کوچک در طول زمان نگهداری منجر به کاهش چشمگیر زمان نگهداری و رشد سریع تر باکتری ها می گردد.

منجمد کردن

انجماد یکی از بهترین روش های نگهداری مواد غذایی است و اگر به سرعت و در درمای پایین صورت پذیرد سبب حفظ کیفیت و بافت غذا خواهد شد.

به طوری که جهت انجماد فرآورده های پروتئینی عمدتا دمای ۳۰- تا ۴۰- در تونل انجماد با سرعت ۳-۶ متر بر ثانیه اعمال می گردد و سپس برای نگهداری آن ها شرایط دمایی۱۸- تا۴۰- درجه سانتی گراد که عمدتا در این دما فعالیت های آنزیمی به حداقل رسیده و نیز رشد باکتری ها امکان پذیر نیست، استفاده می گردد.

جهت انجماد مواد غذایی روش های گوناگونی از جمله تونل انجماد، سطوح سرد و کریوژن و … مورد استفاده است که در هریک ممکن است بسته به شرایط آسیب هایی از قبیل سوختگی سطحی، خشک شدن و کاهش وزن، تخریب بافت غذا و… پدید آید.

۲-دهیدراسیون

از زمانی که انسان غلات را کشت کرد از روش خشک کردن نیز به عنوان یکی از راههای نگهداری آن استفاده می کرد و به تدریج با خشک کردن گوشت(به صورت قرمه)، ماهی، میوه ها و سبزیجات این روش متداول شد.

در حقیقت این روش با حذف آب، مانع فعالیت بیولوژیکی و آنزیم های موجود مولد فساد مواد غذایی می گردد.

طول عمر ماده افزایش پیدا کرده و با کاهش آب فعال موجب کندی در فعالیت باکتری های خواهد شد به طوری که مواد غذایی با آب فعال کمتر از ۷/۰ عملا نیاز به نگهداری در یخچال ندارند ولی ممکن است وزن آن کاهش پیدا کند و موجب ضرر اقتصادی گردد.

۲-۱-خشک کردن صنعتی

این روش خشک کردن با هوای گرم و یا سطح داغ با انتقال گرما به ماده غذایی موجب تبخیر رطوبت آن می شود.

این روشی متداول برای صنایع غذایی می باشد، هرچند که ار لحاظ مصرف انرژی پرهزینه بوده و ممکن است در بعضی از مواد غذایی موجب از بین رفتن ترکیبات موثره آن گردد.

۲-۲-خشک کردن در انجماد

این روش یکی ار بهترین روش های خشک کردن محسوب می شود چرا که منجر به آسیب به بافت غذا نشده و دناتوراسیون پروتئینی را به حداقل می رساند.

اساس این روش تبخیر آب موجود در مواد غذایی یخ زده در خلا می باشد.

۳-پرتودهی

پرتودهی مواد غذائی فرآیندی است کاربردی که بر اساس استفاده از یکی از چشمه های پرتوزا (کبالت ۶۰ یا سزیم ۱۳۷ ) یا پرتو های ایکس و الکترون های تولید شده از منابع ماشینی (چشمه های یونساز)، برای کاهش بار میکروبی و به تاخیر انداختن فعالیت های آنزیمی مواد غذائی، انهدام میکروب های بیماریزای خاص، جلوگیری از جوانه زدن محصولات غده ای مانند سیب زمینی و پیاز ، جلوگیری از خسارات آفات و حشرات انباری در زمان رسیدن محصول و انبارداری آن استفاده می گردد .

از پرتوهای مورد استفاده در صنایع غذایی می توان به پرتوهای یونیزه کننده گاما، ایکس، پرتوهای الکترونی و پرتوهای غیریونیزه کننده، ماوراء بنفش ،(UV-B, UV-C)، مادون قرمز و امواج رادیویی اشاره کرد که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارد.

با توجه به مطالب فوق در کشوری با جمعیت و وسعت ایران با توجه به افزایش روزافزون نیاز به مواد غذایی و تنوع زیاد آنها اهمیت کاربرد روش های نوین برای حفظ مواد غذایی در طولانی مدت، بر کسی پوشیده نیست.

در راستای این هدف کاربرد روش هایی با کارایی بالا و بی خطر از اهمیت خاصی برخوردار است. با انتخاب صحیح این روش ها علاوه بر افزایش ماندگاری و حفظ ماده غذایی در مقابل فساد باید به حفظ مواد مغذی و عدم تخریب و خصوصیات تغذیه ای محصول نیز توجه شود.

بدین وسیله می توان از ضایعات قسمت اعظمی از محصولات کشاورزی در طول زنجیره مصرف جلوگیری نمود و از این طریق هزینه های ایجاد شده جهت اعمال روش های مختلف نگهداری را جبران نموده و امکان رقابت بین المللی از نظر قیمت و نیز کیفیت جهت صادرات مواد غذایی خصوصا محصولات کشاورزی و دامی را فراهم آورد.

منابع:سایت علوم پزشکی

نمناک

یکی از محصولات شرکت صنایع برودتی برادران حقیقی، سردخانه بالای صفر می باشد.

سردخانه بالای صفر صنایع برودتی برادران حقیقی:

سردخانه بالا صفر آمونیاکی (NH3) :

برای سرخانه هایی که با متراژ و فضایی بالا جهت نگهداری و انبار کردن محصولات با تناژهایی بالای ۲۵۰۰ تن به بالا احداث می گردد و گاز آمونیاک (NH3) برای موجود زنده یا انسان مضر بوده و احتمال خفگی را دارد.

به همین منظور با احتیاط کامل و نیروهای کارآمد و تخصصی راهبری و اپراتوری می گردد و اجرا و محاسبات مخصوص به خود را دارد که این شرکت توانایی کامل محاسبه، طراحی و اجرا را دارد.

مزایای سردخانه آمونیاکی:

به همین منظور با احتیاط کامل و نیروهای کارآمد و تخصصی راهبری و اپراتوری می گردد و اجرا و محاسبات مخصوص به خود را دارد که این شرکت توانایی کامل محاسبه، طراحی و اجرا را دارد.
مزایای سردخانه آمونیاکی:

از مزایای سردخانه آمونیاکی داشتن موتورخانه مرکزی بوده برای کل سالن ها و راهبردی در یک مجموعه اداره می گردد. یکی دیگر از محاسن آن، عمر طولانی و اصطحکاک کم بوده است.

سردخانه بالا صفر فریون:

برای تمامی محصولات می توان از سیستم فریون استفاده نموده و راهبری ساده و راحتی دارد و در زمان خرابی به راحتی رفع عیب می گردد.

((صنایع برودتی برادران حقیقی کلیه محاسبات و طراحی را برای سیستم های فریون و آمونیاک مشاوره رایگان انجام میدهد))
فرآیند و نحوه احداث :

سردخانه های فریونی و آمونیاکی برای احداث نیاز به زمین مناسب، فندانسیون و سوله مناسب را آماده داشته باشند.

سپس بر اساس داشته ها تعداد سالن ها و تناژ متناسب با درخواست، بهترین مورد قابل استفاده را ارائه، سپس بدنه را با ساندویچ پانل نصب کرده و بعد ماشین آلات برودتی و تابلو برق را طبق نقشه های این شرکت اجرایی شده و بعد از تست فشار و شارژ گاز و روغنی سیستم (فریونی یا آمونیاکی) آماده استفاده است.
محصولات که باید در سردخانه بالا صفر نگهداری شوند :

لبنبات، شیر، ماست، دوغ، سردکن کشتارگاه ها، رستوران ها، غذاخوری ها، کشاورزان جهت محصولات باغی و گلخانه ای و …

صنایع برودتی برادران حقیقی آمادگی ساخت و اجرا هرگونه سردخانه بالا صفر از تناژ یک تن الی ده هزار تن به بیشتر را با تجهیزات فریونی و تجهیزات آمونیاکی را در هر نقطه از کشور و خارج از کشور را دارد.