انواع انبار های نگهداری موادغذایی

انواع انبارها از نظر کاربری : افزایش دوره نگهداری مواد غذایی هنوز هم یکی از اهداف مهم در سراسر دنیا می باشد این موضوع بخصوص در مورد میوه های تازه مورد توجه است

تجربیات ، مشاهدات و اطلاعات آماری نشان داده اند که بخش زیادی از میوه جات هنگام نگهداری از بین رفته و می بایستی ظرف زمان نسبتاً کوتاهی پس از برداشت مصرف شوند که این مسأله بعلت ویژگیهایفیزیو لوژیک محصول و هم بعلت عدم وجود روشهای مناسب و کافی انبارداری بوجود می آید.

انبـارهای سـاده:

انبار ساده یا معمولی یا خشک محلی است که در آن محصول بدون استفاده از تجهیزات سرما زا نگهداری میشود از این روش هنوز در بیشتر نقاط دنیا بخصوص مناطق با آب و هوای معتدل مورد استفاده قرار میگیرد.

سالیان قبل جهت نگهداری میوه جات بخصوص سیب در این انبارها پس از پیچیدن میوه در کاغذ و سپس روزنامه و در نهایت پیچیدن در کیسه های پلی اتیلنی سوراخ دار جهت خروج گاز مورد استفاده قرار میگرفت اخیراً هم در مناطق شمال کشور نگهداری مرکبات بخصوص تامسون ناول پس از شستشو و ضد عفونی و همچنین واکس زدن در انبارهای ساده و در دمای ۱۲-۷ درجه سانتیگراد بهمراه تهویه مطبوع نگهداری میشود.

انبـارهای سـرد معمـولی :

این انبارها که بوسیله تجهیزات سرد کننده سرد شده ، بر اساس حجم و مقدار نگهداری مواد غذایی دارای سیستم تمام اتوماتیک و مرکزی و یا نیمه اتوماتیک و مجزا بنا میگردد . در این انبارها می توان کلیه مواد غذایی و میوه جات را از مدت نگهداری ۲ هفته ای ( صیفی جات ) تا مدت نگهداری هفت (۷) ماهه (سیب) نگهداری نمود.

انبارهای با اتمسفر کنترل شده :

از آنجاییکه میوه جات بعد از برداشت و هنگام نگهداری کاملاً زنده بوده و تنفس می نماید می توان با کنترل میزان اکسیژن و دی اکسید کربن مدت نگهداری را افزایش داد با افزایش میزان درصد دی اکسید کربن و کاهش مقدار اکسیژن انبار شدت تنفس میوه کاهش یافته و طول عمر نگهداری آن افزایش می یابد.

انبارهای با کنترل اتمسفر دارای معایبی بوده که فقط به چند مورد آن اشاره میشود :

تأثیر نامطلوب بعضی از ترکیبات گازی بر روی میوه جات

کاهش اکسیژن موجب فعالیت قارچها و باکتریهای مضر میگردد

تأثیر منفی بر روی طعم ، عطر و بوی بدلیل ترکیبات گازی غیر متعادل

هزینه بالا نسبت به سردخانه معمولی تا حدود ۲ برابر

«نگهداری مواد غذایی به روش استفاده از سرما »

مقدمه : موفقیت در امر نگهداری مواد غذایی بخصوص میوه جات نه تنها بستگی به روش انبارداری آن دارد بلکه تا حدود زیادی به چگونگی اعمال شرایط لازم انبارداری بر آن اثر میگذارد و عوامل تأثیر گذارعبارتند از:حرارت ،رطوبت نسبی،میزان گازهای موجود در محیط انبار،تیمارهای قبل از انبارکردن،شرایط سردکردن اولیه ، حفظ دمای سالن در مدت نگهداری و آلودگی یا عدم آلودگی ظروف و محیط انبار.

درجـه حــرارت :

درجه حرارت از مهم ترین نکات در تنظیم اعمال متابولیکی نگهداریمواد غذایی در انبار میباشد فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاهان و متابولیکی میوه جات بطور قابل ملاحظه ای در محیط های سرد به تأخیر می افتد.

بیش از صد سال پیش مزایای اقتصادی سرد سازی میوه جات جهت افزایش عمر مفید ماندگاری و همچنین کاهش ضایعات به اثبات رسیده و بطور یقین می توان نتایج ذیل را از نگهداری سبزیجات و میوه جات تحت شرایط کنترل حرارت انتظار داشت :

کاهش تنفس و اعمال متابولیکی در نتیجه افزایش ماندگاری محصول

جلوگیری از رسیدن سریع ، پیر شدن ، نرم شدن و تغییرات بافت و کاهش رنگ

جلوگیری از تبخیر و پژمردگی و چروک و کاهش وزن

کاهش میزان حمله قارچها و باکتریها و در نتیجه کاهش خسارت مالی

جلوگیری از جوانه زدن و رشد و نمو ( جوانه زدن سیب زمینی)

طولانی شدن دوره فروش و رسیدن به سود قابل قبول

در طول عمل سردسازی مقداری از گرمای انبار گرفته شده که این عمل باعث کاهش دمای انبار و در نتیجه کاهش دمای مواد غذایی میگردد.

رطوبت نسبـی :

بعد از دما مهم ترین مسئله در انبارداری رطوبت داخلی انبار میباشد. میزان رطوبت انبار رابطه مستقیم با ضایعات کمی و کیفی دارد .

تعرق زمانی صورت میگیرد که دمای محصول بالاترازدمای محیط انبارورطوبت انبارپایین ترباشد در اثر تعرق می باشد که قابلیت فروش محصول بعلت چروکیدگی و پلاسیده شدن پایین می آید ضمن اینکه خسارت ناشی از کاهش وزن نیز چشم گیرخواهد شد.

از طرف دیگر اگر رطوبت نسبی انبار بالا باشد دامنه تغییرات دما هم زیاد باشد موجب ایجاد شبنم روی محصول و در نتیجه موجب حمله کپکها به میوه و جعبه ها و در نهایت افزایش پوسیدگی میگردد بهمین دلیل افزایش رطوبت نسبی بیش از ۹۰ الی ۹۶ درصد هرگز توصیه نمی گردد.

هر چه اختلاف درجه حرارت بین اواپراتور و محصول کمتر باشد میتوان رطوبت را در سطح بالاتری ثابت نگهداشت تجربه نشان می دهد درصورتیــکه جعبه ها چوبیحاوی میــوه قبل از ورود به انبــــارخشک باشندحدود ۲۰۰ الی ۲۲۰ گرم رطوبت جذب می نماید( درحدود جعبه های چوبی بوزن ۴ کیلوگرمی باظرفیت۲۰کیلوگرم سیب) که این رطوبت در صورت مناسب نبودن رطوبت انبار از میوه به جعبه منتقل شده و در نتیجه میوه چروکیده میشود.

به همین جهت به منظور دستیابی به رطوبت نسبی اولیه بهترین راه حل نرطوب ساختن جعبه ها قبل از انبار سازی می باشد با توجه به مطالب فوق میتوان ذکر کرد رطوبت نسبی سالن به عوامل زیادی مرتبط بوده که عمده آن عبارتند از :

جنس فــــراورده هـای بستــه بنــدی

طرز انبار کردن کالا در انبار ( چیدمان )

سطـــح و ســـاختمـــان اواپـــراتورها

سطـح و قـرار گرفتن شبکه های اواپراتورها

اختلاف درجه حرارت اواپراتورها و میانگین دمای واقعی سالن

طرز تهویه (سرعت جریان هوا-چگونگی جریان هوا-ساعت کارکرد تهویه)

عایق بندی سردخانه

تغییرات ساعت کار ماشین آلات سردخانه

با عنایت به تمامی شرایط فوق می توان نتیجه گرفت که رطوبت نسبی در طول یک دوره نگهداری مواد غذایی متغیر می باشد که عناوین ذیل در تعادل نگهداشتن در سالنها سردخانه مؤثر میباشد

قراردادن و یا خروج کالا (تخلیه و بارگیری کالا)

تغییر شدت تعرق میوه ها (میوه ها در حال سرد شدن اولیه دارای تعرق بالایی هستند)

میزان رطوبت ظروف بسته بندی میوه ( مثلاً اگر میوه در ظروف از جنس جاذب الرطوبه مثل کارتن یا چوب قرار گیرد بمیزان قابل توجه ای رطوبت انبار را کاهش مدهد و برعکس اگر جعبه ها چوبی زیادی مرطوب باشد رطوبت انبار افزایش می یابد .

به چند روش میتوان کمبود رطوبت موجود در انبار را جبران کرد اولین و ابتدایی ترین روش پاشیدن آب و خیس نمودن کف سالن می باشداستفاده از دیگ بخار مرکزی و وارد نمودن بخار آب از سیستم لوله کشی در مسیر حرکت جریان باد و پاشش و یونیزه کردن آب و یا ایجاد بخار آب توسط هیتر های مخصوص از انواع روشهای معمول دیگر می باشد.

تهویــه :

از مهم ترین گازهای موجود در انبار نگهداری میوه گاز اتیلن بوده که در نتیجه متابولیسم میوه و محصول تنفس آن میباشد از آنجاییکه گاز اتیلن عمل رسیدن میوه را تسریع می نماید می بایستی سریعاً از انبار خارج گردد یعنی باید میزان درصد تراکم آن در انبار کم گردد.

محصول دیگر تنفس میوه گاز دی اکسید کربن می باشد که در بعضی از موارد در صورت رطوبت بالا و گردش هوای کم در اطراف میوه مانده و تبدیل به اسید کربنیک می شود که ماحصل آن ایجاد کله های پوستی (خورندگی پوست )میشود.

تهویه مطبوع و رعایت سرعت جریان هوای انبار یکی از راههای مبارزه با قارچها و کپک ها می باشد در اینجا باید یادآور شد که حمل بار با لیفتراک های دارای سوخت گاز گازوئیل و بنزین بدلیل وارد نمودن گاز های مضر در انبار ممنوع می باشد ضمناً همواره باید از عدم وارد شدن گاز آمونیاک از سیستم خنک کننده سردخانه به سالن اطمینان داشت.

دسته بندی میوه از نظر تولید : خیلی کم : گیلاس ، انـگور کم : انـگور فرنگی ، تمـــشک

متوسط : مـوز ، انبـه ، گوجه فرنگی ، زیاد : سیب ، آلو ، گلابی ، هلو ، زردآلو

تیمـارهای قبل از انبار

برروی محصولات و میوه هایی که برای نگهداری در سردخانه در نظر گرفته میشوند می بایستی قبل از ورود به انبار تیمارهایی صورت گیرد تا عمر نگهداری و همچنین بازار پسندی محصول بالا برود میوه های تازه سبزیها قبل از ورود به انبار باید تا حد امکان :

تمیز و عاری از آلودگی های باغی ، بدون خراش و ضربه مکانیکی ، پوسیدگی ، ساییدگی ، کوفتگی و همچنین نباید خیلی نارس باشد محصولاتی که در انبار نگهداری میشوند اگر قرار باشد بمدت طولانی نگهداری شوند باید دارای کیفیت عالی و خوب بوده و بلافاصله بعد از برداشت وارد سردخانه گردند.

باید در نظر داشت مسایل محیطی و جنس میوه و سبزی در عمر و کیفیت نگهداری تاثیر بسزائی دارد نوع واریته آب و هوای محل رویش ، میزان رسیدگی ، نحوه حمل و نقل ، برداشت و جابجایی در باغ ، نوع بسته بندی همگی عواملی هستند که در نوع و مدت زمان نگهداری محصول نقشی مهمی دارند در فراورده های دامی نوع و کیفیت بسته بندی و انجماد اولیه همین نقش و اهمیت را دارا می باشند.

شرایط سردکردن اولیـه

عملی که در آن قبل از انبار کردن گرمای تولید فرآورده یا گرمای مزرعه و حمل ونقل در زمان لازم و مناسب از محصول گرفته شده تا ضمن جلوگیری از فساد تازگی و ویژگیهای طبیعی محصول ( عطـر، طعم و بو ) حفظ گردد.

سردکردن اولیه معمولاً ابتدایی و اولین مرحله جهت حفظ کیفیت و جلوگیری از فساد محصولات غذایی به حساب می آید ( سرد کردن ماهی بوسیله آب نمک روی ارشه کشتی و یا شستن هویج و کرفس با آب بلافاصله پس از برداشت )

اگر عمل سردکردن اولیه بلافاصله و بطور کامل و صحیح صورت پذیرد از رشد میکروارگانیسم ها فاسد کننده جلوگیری کرده و فعالیت های آنزیمی و تنفسی را محدود و تولید اتیلن راکنترل می نماید.

منبع:سایت علوم پزشکی

یکی از محصولات برجسته شرکت صنایع برودتی برادران حقیقی تونل انجمادiqf می باشد.

تونل انجماد iqf صنایع برودتی برادران حقیقی

ابداع روش مکانیکی تولید سرما با استفاده از آمونیاک در سال ۱۸۷۵ میلادی و احداث سردخانه های صنعتی و عرضه گوشت قرمز و سفید به صورت منجمد در نیمه دوم قرن نوزدهم در آمریکا برای اولین بار منتهی به عرضه مواد منجمد آماده مصرف در حدود ۳۰ سال پیش گردید.

روش های نوین انجماد نظیر IQF، هم اکنون روش های تکامل یافته انجماد می باشند که کاربرد فراوانی در صنایع غذایی و نگهداری محصولات غذایی دارند.

تونل انجماد iqf سریع

روشی که در آن دمای درونی محصول طی مدت کمتر از ۲ ساعت از منطقه بحرانی عبور می‌نماید در اصطلاح انجماد سریع گفته می‌شود.

در این روش از طریق افزایش سرعت عبور هوای سرد از ورای محصولات غذایی (تونل انجماد)، حرارت به سرعت از محصول گرفته شده و محصول منجمد می‌گردد.

قرار دادن محصول در تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ماده سرمازا، مهم‌ترین روش‌های انجماد سریع محسوب می‌گردند.

چون ناحیه بحرانی فساد ناشی از دناتوره شدن پروتئین‌ها، زیر دمای ۰ درجه سانتی گراد می‌باشد، در تعریف اولیه در مورد انجماد سریع بیان شده است که باید دمای محصول غذایی در زمان کمتر از ۲ ساعت از ۰ درجه به ۵- درجه سانتی گراد برسد و این کاهش دما باید تا رسیدن به دمای نگه‌داری در سردخانه، یعنی ۳۰- درجه تداوم داشته باشد.

پیشنهاد کاهش دمای محصول غذایی در فریزر تا دمای موردنظر برای نگه‌داری از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد و در همه آئین‌های کاری وضع شده برای انجماد سریع ذکر شده است.

این دو شرط اصلی، یعنی انجماد سریع محصول و کاهش دما تا دمای نگه‌داری با یکدیگر مطابق و متناسب می‌باشند، چون اگر دستگاه منجمدکننده‌ای بتواند به انجماد سریع محصول بپردازد از طرف دیگر می‌تواند دمای محصول را تا دمای پیشنهاد شده برای نگه‌داری کاهش دهد .

در انجماد سریع سرما با سرعت در حدود ۳/۰ سانتی‌متر در دقیقه یا سریع‌تر در داخل جسم محصول نفوذ می‌کند و به همین جهت کریستال‌های یخ ایجاد شده در بافت‌های محصول به مراتب کوچک‌تر از بلورهای یخ حاصل از انجماد به طریقه کند می‌باشد و از متلاشی شدن سلول‌ها جلوگیری می‌گردد و نیز تغییرات چندانی را در ساختار سلولی سبب نمی‌شوند، البته ممکن است که از نظر کیفی بر محصول تأثیرات نامطلوبی هم داشته باشد.

بعلاوه انجماد سریع ممکن است ایجاد آب‌زدایی (Dehydration) نماید که این امر خود می‌تواند سبب تغییر ماهیت پروتئین‌ها گردد.

انجماد سریع را می‌توان در سه دسته طبقه‌بندی کرد:

۱ – مجاورت مستقیم محصول با مایع منجمدکننده
۲ – مجاورت غیرمستقیم محصول با مایع منجمدکننده
۳- انجماد به‌وسیله تونل‌های مخصوص انجماد (جریان هوای سرد شدید)

ج- انجماد فوق سریع

در این روش که انجماد به‌وسیله گاز‌های سرمازای مایع (Cryogenic) صورت می‌گیرد، محصول را می‌توان در مدت چند دقیقه منجمد نمود.

غوطه‌ور کردن محصول در مواد سرمازا یا اسپری‌ نمودن این مواد مثل: نیتروژن مایع، دی‌اکسید‌کربن مایع، یا فرئون۱۲، بر روی ماهی می‌تواند این محصول را در حداقل زمان منجمد نماید.

حسن این روش حفظ کیفیت بافت و طعم محصول منجمد در حد محصول تازه است.

سیستم‌های منجمد‌کننده

به طور کلی روش های متعددی برای منجمد کردن محصول وجود دارد که مهم‌ترین آنها شامل:

۱- انجماد در هوای سرد (ساکن و متحرک)
۲- انجماد از طریق تماس غیر مستقیم با مواد سرمازا
۳- انجماد به وسیله غوطه‌وری در محیط‌های سرمازا

انجماد با استفاده از هوای سرد ساکن

در این روش انتقال سرما از طریق هوا صورت می‌گیرد و محصول خیلی به آرامی منجمد می‌گردد زیرا برودت معمولاً ۱۰- درجه سانتی گراد تا۳۰- درجه سانتی گراد می‌باشد و به دلیل آنکه سرعت انجماد در آنها کم است انجماد حاصل انجمادی کند خواهد بود.

برای مثال، برای ماهی در دمای تبخیر ۲۱- تا ۲۹- درجه حدود ۱۶-۱۴ ساعت وقت لازم است تا بسته‌های فیله به ضخامت ۴/۶ -۵ سانتی‌متر از دمای ۱۰+ به ۱۸- درجه برسند.

البته در این روش می‌توان از طریق تعبیه بادزن در داخل اتاق و ایجاد جریان درهوا، سرعت انجماد را افزایش داد، ولی باز هم در مقایسه با دیگر روش‌ها سرعت انجماد بسیار کم است.

مزیت اصلی فریزر‌های وزشی کاربرد چند‌جانبه آنها می‌باشد.

بطوریکه این فریزر را می‌توان جهت استفاده برای انواع محصولات دارای اشکال نامنظم هماهنگ نمود.

در مجموع فریزر وزشی جهت انجماد طیف وسیعی از اشکال و اندازه‌ها، بهترین انتخاب می‌باشد.

این گروتها به گونه ای طراحی شده اند که توان جذب نیروهای وارده و انتقال آنهابه بخش زیرکار را داشته باشند.

انجماد با استفاده از هوای فشرده متحرک (Air blast freezing)

این سیستم در حال حاضر معمولی‌ترین روش انجماد مواد غذایی می‌باشد زیرا هم سرعت انجماد زیاد است و هم برای انواع فرآورده‌ها در ابعاد و حجم‌های مختلف قابل استفاده می‌باشد.

در این روش ماهی به صورت آویزان و یا در باکس پالت‌ها در مسیر جریان هوای سرد متحرک ۴۰- درجه سانتی گراد با سرعت بین ۳۰ تا ۱۰۷۰ متر در دقیقه قرار می‌گیرد.

به طوریکه سرعت یخ زدن افزایش یافته و در هر دقیقه سه میلی‌متر از قطر بدن ماهی منجمد می‌گردد، بنابراین این سرعت جریان قادر خواهد بود محصول را در کوتاهترین زمان با کیفیتی مطلوب منجمد نماید.

در این نوع سیستم انجماد قابلیت تغییر جهت و چرخش هوا این امکان را فراهم می‌سازد تا انواع فرآورده‌های دریایی به خصوص ماهیان بزرگ از طریق تماس با هوا در تمامی سطوح مجاور، به سرعت گرما از دست بدهند.

سرعت انجماد در فریزر‌های با هوای متحرک همواره تحت تأثیر متغیر‌های بسیاری قرار دارد که در میان آنها سرعت جریان هوا از اهمیت بیشتری برخوردار است.

افزایش سرعت هوا از طریق افزایش جابه‌جایی، و کاهش ضخامت لایه هوا در اطراف محصول سبب می‌گردد تا سرعت سردسازی افزایش یابد.

به همین جهت با افزایش سرعت جریان هوا می‌توان زمان انجماد را هم کاهش داد.

چنانچه ماهی‌ها فاقد پوشش و بسته‌بندی مناسب باشند و یا رطوبت لازم در تونل موجود نباشد، سوختگی حاصل از سرما Freezer burnدر سطوح ماهی ایجاد شده و کریستال‌های کوچک به صورت برفک روی آن تشکیل می‌گردد ضمن اینکه مقداری از رطوبت ماهی تبخیر شده، کاهش و افت وزنی را به همراه خواهد داشت.

برای جلوگیری از بروز این تغییرات، زمان و رطوبت هوا در فریزر از جمله عواملی هستند که باید به دقت تحت کنترل قرار گیرند.

در این رابطه کاهش اختلاف درجه حرارت بین محصول و محیط از جمله روش‌هایی است که می‌تواند تا حد زیادی از کاهش رطوبت جلوگیری نماید.

برای این منظور معمولاً سرعت حرکت محصول در داخل فریزر را به صورتی تنظیم می‌کنند که محصول قبل از انتقال به قسمت سردتر، با قسمت قبلی تعادل دما پیدا کرده باشد.

در نتیجه چون اختلاف فشار بخار آب در هر قسمت به حداقل رسیده و زمان رسیدن به تعادل دما نیز کوتاه می‌گردد، لذا کاهش رطوبت نیز به حداقل ممکن می‌رسد.

کاهش هرچه بیشتر دما در فریزر نیز روش دیگری است که در این زمینه می‌تواند مؤثر واقع گردد.

زیرا هرچه هوا سردتر باشد رطوبت مطلق آن نیز در حالت اشباع کمتر خواهد بود.

به همین جهت اگر دمای فریزر را مثلاً تا دمای ۳۰- درجه یا کمتر تقلیل دهیم، مقدار رطوبت لازم برای رسانیدن آن به درجه اشباع به حداقل رسیده و در نتیجه هنگام ورود محصول به فریزر مقدار کمتری رطوبت از آن گرفته می‌شود.

انجماد از طریق تماس غیر مستقیم با مواد سرمازا (Plate freezing)

انجماد در این روش از طریق تماس غیر مستقیم محصول با ماده سرمازا که در داخل صفحات فلزی توخالی جریان دارد انجام می‌گیرد.

در این حال از طریق فشاری که توسط صفحات فریزر به دو طرف محصول وارد می‌گردد، ضمن ایجاد تماس بیشتر و کامل‌تر، ضریب انتقال حرارت بین محصول و صفحات هرچه بیشتر افزایش می‌یابد.

به طور کلی ۳۵ % از ماهی‌ها از این طریق منجمد می‌‌گردند که بیشتر برای ماهی‌های بسته‌بندی شده مانند فیله و استیک و میگوهای بسته‌بندی شده استفاده می‌شود.

علل اصلی ضعف عملکرد این روش انجماد، عدم تغییر مکان و انتقال محصول قبل از کامل شدن انجماد و نقص در نگه‌داری دستگاه و تماس نامناسب بین صفحات و محصول می‌باشد.

عدم تماس کافی بین محصول و صفحات، منجر به کاهش سرعت انجماد خواهد گردید که جدا از مسئله کیفیت، مدت زمان انجماد را طولانی و کارایی دستگاه را کاهش می‌دهد.

((جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص طراحی و ساخت تونل انجماد iqf و اطلاع از آخرین قیمت ها با ما تماس بگیرید))